Nasza Historia

Nasz Oddział jest jednym z najstarszych oddziałów w Polsce.

Powstał w marcu 1964 roku. Powołali go do życia pracownicy Planetarium Śląskiego. Z tego Oddziału wywodził się późniejszy wieloletni prezes Zarządu Głównego PTMA, ówczesny dyrektor Planetarium – doc. dr Józef Sałabun.

Od samego początku siedzibą naszego Oddziału jest Planetarium Śląskie.

Pierwszym Prezesem Oddziału wybrano ówczesnego bibliotekarza placówki – Andrzeja Kubienia.

10 grudnia 1969 roku prezesem Oddziału wybrano Henryka Chrupałę, który pełnił tę funkcję do 26 lutego 2000 roku. W tym czasie był przez kilka kadencji wiceprezesem Zarządu Głównego, a następnie jego członkiem. Na Walnym Zebraniu Oddziału PTMA w Chorzowie, dnia 26 lutego 2000 roku prezesem Oddziału wybrano Marka Ledwonia.

Z czasem przybywało członków spoza Planetarium. Dla nich głównie organizowano różne spektakularne akcje związane z wydarzeniami i ważnymi rocznicami astronomicznymi i astronautycznymi. Do takich należały na przykład akcje związane z wielką opozycją Marsa w roku 1971, z obchodami 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, z osiągnięciami w astronautycznych badaniach Księżyca – szczególnie lotów misji Apollo, czy z pojawieniem się komety Kohoutka.

Dużym powodzeniem cieszyła się działalność sekcji instrumentalnej. W tym czasie na rynku brak było gotowych instrumentów astronomicznych. W zasadzie jedynym sposobem dojścia do własnego teleskopu było jego wykonanie sposobem amatorskim. Sekcję instrumentalną od początku istnienia naszego Oddziału prowadził znany w amatorskim środowisku astronomicznym Jan Palt. Miał dużą praktykę w prowadzeniu kursu szlifowania szkieł. Wcześniej prowadził kursy w Gliwicach, Rydułtowach i w Katowicach – w Pałacu Młodzieży. Dzięki niemu kurs taki udało się również zorganizować w Planetarium. W ramach pracy w sekcji instrumentalnej Oddziału niemal w każdą sobotę i niedzielę prowadził osobiście konsultacje dla wszystkich członków i sympatyków towarzystwa, którzy podejmowali się amatorskiego wykonania teleskopu. Dzięki tej pracy kilkunastu amatorów doszło do własnych instrumentów. Jan Palt sam wykonał ponad 100 różnych elementów optycznych, głównie zwierciadeł – obiektywów teleskopów, w tym prawie 10 obiektywów o średnicy 350 mm. Ma również w swym wspaniałym dorobku wykonanie kilkunastu kompletnych teleskopów. Do dzisiaj korzystają z nich liczni amatorzy i amatorskie organizacje astronomiczne. Swoimi doświadczeniami Jan Palt podzielił się w cyklu 6 artykułów o amatorskiej budowie teleskopów opublikowanych wspólnie z pracownikiem Planetarium Śląskiego Markiem Szczepańskim w Młodym Techniku (1-6/1988).

Na skutek zmian w podziale administracyjnym kraju w 1976 roku został zlikwidowany Katowicki Oddział PTMA z siedzibą w prywatnym mieszkaniu jego zasłużonego wieloletniego Prezesa, Cezarego Janiszewskiego. Zarówno prezes Oddziału Katowickiego, jak i członkowie zaproponowali wtedy przejście do Chorzowskiego Oddziału. Wszyscy członkowie rozwiązanego Oddziału Katowickiego zostali więc wpisani na listę członków Oddziału w Chorzowie. Zasięg terytorialny działalności naszego Oddziału objął wtedy województwo katowickie z wyłączeniem miast Dąbrowa Górnicza i Gliwice, gdzie działały odrębne Oddziały Towarzystwa. W 1985 roku z inicjatywy nieodżałowanej pamięci znanego popularyzatora astronomii Stanisława Brzostkiewicza, członka rozwiązanego wcześniej (na wniosek Walnego Zebrania Członków) Oddziału w Dąbrowie Górniczej Oddział ten przekształcił się w Sekcję Oddziału Chorzowskiego. Kierownikiem Sekcji został wtedy Jerzy Legęza, jednak faktycznym organizatorem pracy Sekcji przez cały czas był S. Brzostkiewicz.

Wchłonięcie Oddziału Katowickiego, a później utworzenie Sekcji w Dąbrowie Górniczej spowodowało znaczną zmianę struktury członków Oddziału Chorzowskiego na korzyść członków spoza Planetarium. Ożywiły się w związku z tym formy działalności uwzględniające potrzeby takich uczestników spotkań. Do licznych prelekcji prowadzonych przez członków Oddziału w szkołach, bibliotekach, klubach zakładowych oraz okazjonalnych akcji związanych z ciekawymi wydarzeniami w astronomii i astronautyce oraz zawsze aktywnej działalności sekcji instrumentalnej doszły cykle referatów wygłaszanych na comiesięcznych zebraniach członków Oddziału w Chorzowie. Referaty te wygłaszali pracownicy Planetarium i zapraszani astronomowie z innych ośrodków. Od początku lat osiemdziesiątych ukształtował się następujący program spotkań:

Zapoznanie z wyglądem aktualnego nieba, aktualnymi zjawiskami i wydarzeniami astronomicznymi w formie seansu pod sztucznym niebem planetarium.
Przegląd aktualnej literatury astronomicznej (krajowej i zagranicznej) udostępnianej przez bibliotekę Planetarium ( z zagranicznych głównie: SKY and Telescope, Die Sterne, Rize Hvezd, Kozmos, W Mirie Nauki – rosyjskojęzyczna wersja Scientific American).
Przegląd komputerowych programów astronomicznych.
Wspólne obserwacje astronomiczne na tarasie planetarium i w planetaryjnym obserwatorium astronomicznym – przy sprzyjającej pogodzie (sobotnie spotkania rozpoczynały się o 17:00).
Dyskusja i wymiana doświadczeń – głównie na temat budowanych teleskopów.

Pojawiło się też zapotrzebowanie na szkolne i międzyszkolne koła astronomiczne. Każdego roku co najmniej jedno takie koło było organizowane. W dokumentacji zachowało się pismo Marka Ledwonia, obecnego aktywnego naszego członka , który w 1970 roku pytał o warunki wstąpienia do takiego koła. Ramowy program pracy kół obejmował pogadanki, zajęcia praktyczne prowadzone pod planetaryjnym niebem, pokazy i obserwacje prowadzone w obserwatorium astronomicznym, zajęcia prowadzone w pracowniach Planetarium (heliofizycznej, służbie czasu, sejsmologicznej i meteorologicznej). W czasie roku szkolnego spotkania uczestników kół odbywały się raz w tygodniu.

Sobotnie spotkania członków odbywają się do dzisiaj, tyle tylko, że w godzinach porannych i w nieco zmodyfikowanej formie. W sali audiowizualnej planetarium spotykają się z planetaryjnymi astronomami, dzielą się rezultatami swoich fotograficznych obserwacji astronomicznych, dyskutują na temat aktualnych wydarzeń, od czasu do czasu przeglądają też literaturę. Mają własne teleskopy z czasów, kiedy samodzielne ich wykonanie było jedyną drogą dojścia do własnego instrumentu. Mają też teleskopy nabyte w znanej żywieckiej firmie UNIWERSAŁ, która podczas swojego startu też korzystała z porad nieocenionego Jana Palta.